Ingerlatitsisinnaanermut allagartaq

Biilimik ingerlatitsisinnaassaguit atorsinnaasumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik peqartussaavutit.

Kalaallit Nunaanni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartaq qaffasissutsinut tulliuttunut agguataagaavoq:

• Qaffasissuseq B – biili nalinginnaasoq
• Qaffasissuseq C-D – biili usisaatilik (lastbil) aamma inunnut biili angisooq

Qaffasissutsit assigiinngitsut biilinik assigiinngitsunik ingerlatitsisinnaaninnut akuersissummik tunivaatsit. Assersuutigalugu qaffasissuseq B-mi ingerlatitsisinnaanermut allagartamik peqaruit, biilimik nalinginnaasumik ingerlatitsisinnaavutit.

Inuussutissarsiutigalugu inunnik ingerlatsisinnaanermut ingerlatitsisinnaanermut allagartamik aamma pissarsisinnaavutit. Taanna pigissavat ukuninnga ingerlatitsisarumaguit

• taxa
• imaluunniit bussi

Malugiuk
Inuussutissarsiutigalugu ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsiniassagaanni qinnuteqartoq:

• 21-inik ukioqalereersimassaaq
• Sivikinnerpaamik ukioq ataaseq ingerlatitsisinnaanermut allagartaqareersimassaaq
• Peqqissutsimut uppernarsaammik nassataqassaaq (nakorsamit uppernarsaat politiinut tunniunnerani qaammatit pingasut sinnerlugit pisoqaassuseqassanngilaq)

Ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsiumaguit imaluunniit maanna ingerlatitsisinnaanermut allagartat qaffasissutsit aappaannut qaffakkumagukku, taava:

• 18-inik sinnerlugilluunniit ukioqassaatit
• Timikkut naammaginartumik pitsaasumik peqqissuseqassaatit aamma peqqissutsimut uppernarsaammik peqassaatit
• Qaffasissutsimut kissaatigineqartumut akuerisaasumit ingerlatitsinermut ilinniartitsisumit ilinniartinneqarsimassaatit
• Atuagarsornermut misilitsinnermik angusisimassaatit
• Ingerlatitsinermut misilitsinnermik angusisimassaatit

Atuussinnaassuseq
Ingerlatitsisinnaanermut allagartaq atuussinnaavoq ingerlatitsinermut misilitsinninni angusininniit 70-inik ukioqalernissat tikillugu. 70-inik ukioqaleruit nakorsiassaatit. Peqqissutsit biilimik illersorneqarsinnaasumik ingerlatitsisinnaaninnut akornutaanersoq nakorsap aalajangissavaa. Matuma kingorna ingerlatitsisinnaanermut allagartat piffissami sivikinnerusumi atuutissaaq:

• 70-inik ukioqaruit ukiuni 4-ni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsisinnaavutit
• 71-inik ukioqaruit ukiuni 3-ni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsisinnaavutit
• 72-it aamma 79-it akornanni ukioqaruit ukiuni 2-ni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsisinnaavutit
• 80-inik imaluunniit taakku sinnerlugit ukioqaruit ukiut tamaasa ingerlatitsisinnaanermut allagartat nutartertittassavat

Ingerlatitsisinnaanermut allagartannik nutarterititsinitit tamaasa peqqissutsimut uppernarsaammik peqartassaatit.

 

Ingerlatitsisinnaanermut allagartaq 450 kr.-inik akeqarpoq. Taanna politiini piffissamik inniminniininni akilissavat.

Danmark-imi imaluunniit nunami EU-mi ilaasumi atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartaqaruit Kalaallit Nunaannilu atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarserusukkuit, imaluunniit Kalaallit Nunaanni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartat nutartertinniarukku tamanna 200 kr.-inik akeqarpoq. Ingerlatitsisinnaanermut allagartap inniminnernerani akiliissaatit.

Malugiuk
Politeeqarfiit dankort-imik tigusisinnaasut ukunani inissisimapput Qaqortoq, Nuuk, Sisimiut, Aasiaat aamma Ilulissat. Tamatuma kingunerisaanik sumiiffinni allani tamani aningaasanik akiliuteqartariaqarputit.

Peqqissutsimut uppernarsaat
Siullermik peqqissutsimut uppernarsaammik pissarsinissat isumagissavat. Biilimik ingerlatitsisinnaaninnut peqqissutsikkut ajoquteqanngitsutit peqqissutsimut uppernarsaatip uppernarsassavaa. Najukkanni napparsimmavimmi peqqissutsimut uppernarsaat pissarsiarisinnaavat.

Assit marluk nakorsamut nassassavatit. Assit tunuannut nakorsap illit atit allassavaa aamma nammineq naqitsissutini naqillugu, taamaalillutik politiit takusinnaassavaat illit nakorsamiissimasutit.

Peqqissutsimut uppernarsaat assit ilanngullugit allakkat puuannut ikineqassapput, nakorsallu allakkat puuat matussavaa namminerlu atini atorlugu naqitsissutini allakkat puuata matuneranut naqillugu. Allakkat puuat nammineerluni ammaqqusaanngilaq. Atuagarsornermut misilitsinnissaq pillugu piffissamik inniminniiguit allakkat puuat matoqqasoq politiinut tunniutissavat. Taamaalilluni illit ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsisussaanerit aamma nakorsamiissimanerit kiisalu peqqissutsimut uppernarsaammik pissarsisimasutit qulakkeerneqarsinnaassaaq.

Ilinniartitsineq
Peqqissutsimut uppernarsaammik pissarsereeruit immersugassaq immersussavat, taanna najukkanni politeeqarfimmi pissarsiarisinnaavat. Immersugassaq immersoreerukku ingerlatitsinermut ilinniartitsisartoq saaffigissavat. Ingerlatitsinermut ilinniartitsisup ilinniartissavaatit:

• Atuagarsornermi – tassa imaappoq angallannermi malittarisassat pillugit ilinniartinneqassaatit
• Ingerlatitsineq – tassa imaappoq ingerlatitsinermik ilinniartitsisoq ilagalugu biilimik ingerlatitsisassaatit

Atuagarsornermut aamma ingerlatitsinermut misilitsinneq
Atuagarsornermut aamma ingerlatitsinermut misilitsinnissannut piareersimasutit ingerlatitsinermut ilinniartitsisut isumaqarpat, atuagarsornermut aamma ingerlatitsinermut misilitsinnissaq pillugu piffissamik inniminniiumallutit najukkanni politeeqarfimmut saaffiginnissaatit.

Atuagarsornermut aamma ingerlatitsinermut misilitsinnissaq pillugu piffissamik inniminniiniarlutit politiinut saaffiginnikkuit makku nassassavatit:

• Immersugassaq immersorneqarsimasoq, tassani ingerlatitsinermut ilinniartitsisup ilinniartitaaneq pisariaqartoq pissarsiarisimagit allassimassavaa
• Peqqissutsimut uppernarsaat aamma allakkat puuat nakorsameersoq marlunnik assinik ilaqartoq

Nutartertinnera
Ingerlatitsisinnaanermut allagartannik nutarterinissannut patsisaasut arlaqarsinnaapput. Assersuutigalugu imaattoqarsimasinnaavoq:

• Kalaallit Nunaannut nuussimasutit Kalaallit Nunaannilu atorsinnaasumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsisussaallutit
• Ingerlatitsisinnaanermut allagartat katassimasinnaavat
• Ingerlatitsisinnaanermut allagartat tillitsissimasinnaavoq
• Ingerlatitsisinnaanermut allagartat ajoqusersimasinnaavoq
• Atit allanngortissimasinnaavat
• Nappaateqarsimasinnaavutit, taamaammallu akuttunngitsumik ingerlatitsisinnaanermut allagartat nutartertartussaallugu

Kalaallit Nunaanni atuuttumik nutaamik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsiniaruit, immersugassaq una atussavat: Kalaallit Nunaanni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsinissamik qinnuteqaat (Immersugassaq taamaallaat danskisut allassimavoq)


Kalaallit Nunaannut nunasivit?
Kalaallit Nunaannut nuukkuit biilimillu ingerlatitsisarumallutit Kalaallit Nunaanni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik peqartussaavutit. Danmark-imi imaluunniit nunami EU-mi ilaasumi atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik peqaruit, ajornaquteqanngitsumik Kalaallit Nunaanni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsisinnaavutit. Politiinut saaffiginnikkuit makku nassassavatit:

• Ingerlatitsisinnaanermut allagartat
• Asseq naleqquttoq
• Immersugassaq immersorsimasoq ’Kalaallit Nunaanni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsinissamik qinnuteqaat’

Nunami EU-meersumiunngitsumiit ingerlatitsisinnaanermut allagartamik peqaruit, Kalaallit Nunaanni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartamik pissarsinissat sioqqullugu nakorsap uppernarsaataanik pissarsisariaqassagunarputit aamma paasissutissiisuusumik ingerlatitsinermut misilitsissagunarlutit. Najukkanni politeeqarfimmi annertunerusumik paasisaqarsinnaavutit.

Politeeqarfimmiit politeeqarfimmut assigiinngillat, namminerli ornigunnikkut paasissutissanik annertunerusumik pissarsisoqarsinnaavoq.

Katatsineq, ajoqusiineq imaluunniit atermik allannguineq
Najukkanni politeeqarfimmut saaffiginnillutit Kalaallit Nunaanni atuuttumik ingerlatitsisinnaanermut allagartatit nutartertissinnaavatit.

Ingerlatitsisinnaanermut allagartat katassimagukku imaluunniit tillitsissimagukku, makku nassassavatit:

• Kinaassutsimut uppernarsaat assitalik
• Asseq naleqquttoq nutaaq
• Immersugassaq immersorsimasoq

Ingerlatitsisinnaanermut allagartat ajoqusersimappat imaluunniit atit allanngortissimagukku makku nassassavatit:

• Ingerlatitsisinnaanermut allagartat
• Asseq naleqquttoq nutaaq
• Ativit allanngortinneranut upppernarsaataasinnaasut
• Immersugassaq immersorsimasoq

Nappaatit
Nappaateqaruit assersuutigalugu noqartartuuguit sukkortuullutilluunniit taamaalillutillu piffissami aalajangikkami ingerlatitsisinnaanermut allagartamik taamaallaat pissarsisimallutit, piffissap qaangiutinnginnerani ingerlatitsisinnaanermut allagartat nutartertittussaavat. Ingerlatitsisinnaanermut allagartat nutartertinniarukku najukkanni politeeqarfimmut saaffiginnissaatit. Makku nassassavatit:

• Peqqissutsimut uppernarsaat nutaaq, nakorsanniit pissarsiarisat
• Asseq, nakorsannit naqissuserneqarsimasoq
• Ingerlatitsisinnaanermut allagartat nutaanngitsoq

 

Naammagittaalliutit najukkami politeeqarfimmut tunniunneqarsinnaapput – imaluunniit Kalaallit Nunaata Politiivisa aqutsisunut allattoqarfiat.