Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit

Innuttaasoq inersimasoq kinaluunniit imminut, aappani aamma meeqqani 18-it inorlugit ukiullit pilersornissaannut pisussaaffeqarpoq.
Pisortanit ikiorsiissutit siunertaqarput, innuttaasut pilersuinermut ikiorneqarnissamik pisariaqartitsilerlutik inissinnissaannut pinaveersaartitsissallutik. Tamatuma saniatigut siunertaavoq inunnut imminnut ilaquttaminnullu pisariaqartitanik arlaatigut pissarsisinnaanngitsunut aningaasaqarnikkut ajutuunnginnissaannik pilersitsinissaq.
Taamaattumik aningaasaqarnikkut ikiuisoqarnissaani ikiorsiissutinik tigusisartup imminut pilersorsinnaalernissaa siunertaavoq. Taamaattumik qinnuteqartoq pisinnaasani malillugu sulisinnaassutsiminik atuissaaq ineriartortitsillunilu.
Innuttaasoq nammineerluni pisariaqartitani naatsorsuutigisanilu aallaavigalugit ikiorsiissutit piareersarnissaanni sunniuteqarsinnaanerminut akisussaaqataanissaminullu periarfissaqassaaq.

Pisortani ikiorsiisarnerit assigiinngitsut marluupput: Ikiorsiissutit annertussusileriikkat aamma pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit.

Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit pisunut immikkut ittunut aamma siumut takorloorneqarsinnaanngitsunik tunngaveqartunut tunngassuteqarput, aamma aningaasartuutit akilerniarnissaannut namminneerlutit aningaasaqarnikkut periarfissaqanngikkuit imaluunniit aningaasartuutit akilernerani siunissami nammineq isumaginissamut periarfissanik aalajangiisumik ajornartorsiortitsilissappat.
Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit ataasiartumik tunniunneqartarput.

Tassanngaannartumik pisariaqartitsilerneq
Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit tassanngaannartumik pisariaqartitsilernermi ikiorsiissutaapput. Tassa imaappoq, pisut ilimaginngisat immikkut ittut, illit aapparisavilluunniit siumut takorloorneqarsinnaanngitsunut inissinneq taamaattumillu ileqqaagaqarnissamut periarfissaasimanatik.

Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit tunniunneqartarput makkununnga atatillugu:

• tassanngaannartumik ataasiartumik ikiorsiissutit
• ataasiartumik aningaasartuutit
• nuunnermi ikiorsiissutit
• ilisinermi ikiorsiissutit
• qanigisat perulunnerat aamma/imaluunniit toqunerat ilisaanerallu
• nunani allani inuiattut innuttaassuseqartunut tassanngaannartumik pisariaqartitsinermik ikiorsiissutinut tunngatillugu angerlamut angalanissamut aamma nuna qimallugu angalanissaq ajornartoorfiutillugu Kalaallit Nunaanniinnissamut ikiorsiineq.

Tapiissutitut periarfissaq
Pisortanit ikiorsiissutit, tassunga ilanngullugit pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit, tapiissutitut periarfissaapput.
Tamanna isumaqarpoq, pilersuinissamut il.il. isertitat allat periarfissaappata, pisortanit ikiorsiissutit pillugit qinnuteqartinnani, taava periarfissaq taanna atorneqassaaq.

Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutinut pisinnaatitaassaguit, piumasaqaatit tulliuttut naammassisariaqarpatit:

• siumut takorloorneqarsinnaanngitsut tassanngaannartumillu immikkut ittumik aningaasartuuteqarfissat pineqarpata,
• aningaasartuutit akilernissaanut illit periarfissaqanngitsutit imaluunniit aningaasartuutit akilernerani siunissami nammineq isumaginissamut periarfissanik aalajangiisumik ajornartorsiortitsilissappat aamma
• najugaqarnermut piumasaqaat naammassisariaqarpat. Piumasaqaat naammassineqassaaq, tulliuttuni ataaseq naammassineqarpat:
• Kalaallit Nunaanni aalajangersimasumik najugaqarnissat, inuit allattorsimaffiannut ilaallutit aamma danskit naalagaaffianni innuttaassuseqarlutit,
• Kalaallit Nunaanni aalajangersimasumik najugaqarnissat, inuit allattorsimaffiannut ilaallutit aamma danskit naalagaaffianni innuttaassuseqartumik katissimallutit,
• Kalaallit Nunaanni aalajangersimasumik najugaqarnissat, inuit allattorsimaffiannut ilaallutit aamma danskit naalagaaffianni innuttaassuseqartumik katissimasuussallutit,
• Kalaallit Nunaanni aalajangersimasumik najugaqarnissat, inuit allattorsimaffiannut ilaallutit aamma nunani allani isumaqatigiissutinut ilaallutit, soorlu inunnut isumaginninnikkut isumannaallisaaneq pillugu Nunat Avannarliit isumaqatigiissutaat imaluunniit,
• Kalaallit Nunaanni inuit allattorsimaffiannut ilaallutit najugaqarnatillu aamma kalaallinut inuiaqatigiinnut aalajangersimasumik attaveqarlutit.

Naalagaaffimmi innuttaassuseqartut nunanit allaneersut
Inuit najugaqarnermut piumasaqaammik naammassinninngitsut aamma tigussaasumik nalileereernerup kingorna pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutinik (tassanngaannartumik ataasiartumik ikiorsiissutit) taamaallaat tunineqarnissamut pisinnaatitaapput.
Piumasaqaataavoq, qinnuteqartoq imaluunniit pineqartup aapparisaa aningaasaqarnikkut nammineq aningaasartuutinik akiliisinnaanngitsut.
Tassanngaannartumik ataasiartumik ikiorsiissutit taamaallaat qaammammut ataatsimut tunniunneqarsinnaapput, inuk eqqartuussissutigoortumik Kalaallit Nunaanni imaluunniit nunani allani angalanissamut killilersuinerit pissutigalugit angalanissaq pisinnaanngippat. Taamaattoqartillugu tassanngaannartumik ataasiartumik ikiorsiissutit angalanissamut killilersuutit atorunnaarnissaata tungaanut tunniunneqarsinnaapput.

Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit tamatigut ikiorsiissutit annertussusaannut sivisussusaannullu atatillugu tigussaasumik nalilersuineq tunngavigineqartarpoq.

Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit pillugit qinnuteqaammik tunniussisussaavutit.
Pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit pillugit qinnuteqaatit kommunimut najugarigallakkamut tunniutissavat. Tassa imaappoq kommuni illit qinnuteqaammik tunniussinermi najugarigallakkat, kommuni najugaqarfigisaq apeqqutaatinnagu.

Kommunit aggornerisa avataaniinni qinnuteqaammik tunniussineq
Pituffimmi illersornissaqarfik aamma Kalaallit Nunaata Kangiata avannaarsuani Nuna Allanngutsaalisaq pisortanit ikiorsiissutit atuuffiinut aamma ilaatinneqarput.
Piffissami pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit pillugit qinnuteqarfiusumi kommunit aggornerisa avataanni najugaqaruit, qinnuteqaat Naalakkersuisunut tunniunneqassaaq. Qinnuteqaat isumaginninnermut akisussaaffeqartumut naalakkersuisoqarfimmut tunniunneqassaaq.

Oqalulluni imaluunniit allalluni
Aallaaviatigut pisariaqartitsineq malillugu ikiorsiissutit pillugit kommunimut saaffiginninnermi oqalullutit qinnuteqarsinnaavutit. Kommunip piumasarisinnaavaa, qinnuteqaat immersugassaq aalajangersimasoq atorlugu tunniunneqassasoq. Kommunip najugaqarfigisavit qinnuteqaat immersugassaq aalajangersimasoq atorlugu tunniunneqassanersoq ilisimatissinnaavaatit.
Taamaattoqassappat kommuni pisussaavoq qinnuteqaammik immersuinermik pisariaqartillugu ilitsersuutissallutit.